Tác hại của CO2 – Nguyên nhân và cách giảm co2 ao tôm

Nguyên nhân hình thành CO2

Hàm lượng khí CO2 trong ao nuôi tôm được hình thành từ hoạt động hô hấp của các vi sinh vật, vi khuẩn, và tôm cá. Bên cạnh đó, sự thối rữa các chất cặn bã hữu cơ xảy ra trong điều kiện yếm khí hoặc vi hiếu khí cũng tạo ra khí CO2 đáng kể.

Trong những năm trở lại đây, với sự biến đổi khí hậu và tác động của hiệu ứng nhà kính đã làm tăng hàm lượng khí CO2 trong khí quyển. Hàm lượng khí CO2 ở trong khí quyển quá cao sẽ dần dần khuếch vào trong nước biển, làm ảnh hưởng độ pH bề mặt nước biển giảm từ 0,3-0,5 năm 2100 và giảm xuống từ 0,8-1,4 năm 2300 (Caldeira and Wickett, 2005). Do đó, ngành nghề nuôi trồng thủy sản bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi biến đổi khí hậu, đặc biệt là ngành nghề nuôi tôm.

Ô nhiễm môi trường, dịch bệnh và tôm giống chất lượng kém cũng là những nguyên nhân chính dẫn đến phát thải CO2 ra môi trường nước.

Hàm lượng khí CO2 lý tưởng trong ao tôm là 5mg/L, trong khi đó những nguyên nhân trên có thể làm tăng hàm lượng khí CO2 đạt mức 29,7mg/L gây tác động xấu cho sức khỏe tôm (Khan et al., 2015).

Cách ước tính CO2 trong ao tôm

Người nuôi thường quan tâm đến việc quản lý hàm lượng oxy hòa tan trong nước, nhưng nếu không chú ý đến hàm lượng CO2 thì sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng cho tôm trong quá trình phát triển. Vậy làm sao để có thể ước tính CO2 trong ao tôm? Người nuôi thường sử dụng 2 cách:

Cách 1: Xác định nồng độ khí CO2 bằng cách sử dụng các sản phẩm test kit một cách nhanh chóng và chính xác.

Cách 2: Vì nồng độ khí CO2 càng cao thì sẽ làm cho nước ao bị axit hóa và làm giảm pH nên có thể ước tính CO2 qua việc đo pH và kiềm. 

– Bước 1, người nuôi sẽ đo tổng độ kiềm và xác định giá trị pH của ao bằng cách sử dụng test kit và máy đo pH, sau đó vẽ đường thẳng đứng từ giá trị pH trên trục X cắt các đường cong biểu thị giá trị độ kiềm trong biểu đồ dưới đây. 

– Bước 2, vẽ từ giá trị pH ở trục hoành X với các đường cong của giá trị kiềm được bắt đầu từ điểm cắt của đường thắng đứng, sau đó vẽ đường thẳng về bên trái cắt giá trị trục tung Y thì đó sẽ là giá trị hàm lượng khí CO2 cần ước tính.

Ảnh hưởng của CO2 đến ao tôm

Theo nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ Tập 55, Số 3B (2019): 58-66, ta thấy hàm lượng khí CO2 quá cao trong nước là nguyên nhân trực tiếp gây ra các tác hại tiêu cực đến sự tăng trưởng, tỉ lệ sống của tôm, bên cạnh đó còn làm giảm hoạt tính enzyme tiêu hóa (trypsin, chymotrypsin, amylase ở ruột và amylase ở dạ dày) và tăng hàm lượng glucose trong máu của tôm.

Tỉ lệ sống của tôm có sự khác biệt ở các môi trường thí nghiệm có hàm lượng khí CO2 khác nhau, tỉ lệ sống cao nhất là môi trường có hàm lượng khí CO2 là 2,32 mg/L, và thấp nhất ở 45,6 mg/L. Như vậy, trong quá trình nuôi, điều kiện để tỉ lệ sống của tôm cao nhất là khi nồng độ CO2 phải thấp và phù hợp.

Sự tăng trưởng của tôm cũng giảm dần khi hàm lượng khí CO2 cao. Khi tiếp xúc với nước có hàm lượng CO2 cao, quá trình chuyển hóa trao đổi chất của tôm bị ảnh hưởng dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng thức ăn. Bên cạnh đó, tôm sống trong nước có hàm lượng khí CO2 cao sẽ tốn nhiều năng lượng trong việc hô hấp dẫn đến thiếu năng lượng để phát triển.

Hoạt tính enzyme tiêu hóa (trypsin, chymotrypsin, amylase ở ruột và amylase ở dạ dày) càng giảm khi hàm lượng khí CO2 trong nước càng cao. Enzyme tiêu hóa có vai trò cực kì quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn, cung cấp axit amin và các chất cần thiết cho tôm. Hàm lượng CO2 cao sẽ gây ức chế các hoạt động của enzyme tiêu hóa dẫn đến việc tiêu thụ thức ăn và sự tăng trưởng sẽ bị chậm lại.

Hàm lượng glucose trong huyết tương của tôm theo thí nghiệm sẽ tăng nhanh chóng nếu nồng độ khí CO2 trong nước quá cao. Điều đó sẽ khiến đề kháng và khả năng miễn dịch của tôm bị giảm đáng kể. Như vậy, nếu sống trong môi trường có nồng độ khí CO2 cao, sức khỏe và quá trình sinh trưởng của tôm sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Cách giảm CO2 ao tôm

Khi đã đo được hàm lượng khí CO2 trong ao tôm quá cao, người nuôi cần áp dụng các cách giảm CO2 ao tôm kịp thời và đúng cách.

Cách giảm co2 ao tôm bằng CA(OH)2 và NA2CO3

Dùng Ca(OH)2:

2CO2 + Ca(OH)2 → Ca(HCO3)2

Muốn giảm 1 mg CO2 cần dùng 0,84 mg Ca(OH)2

Lưu ý: Nếu dùng Ca(OH)2 quá nhiều có thể sẽ làm tăng pH nhanh chóng đến mức nguy hiểm, hàm lượng NH3 cũng sẽ tăng khi pH tăng.

Dùng Na2CO3:

2CO2 + Na2CO3 + H2O → NaHCO3

Để giảm 1 mg CO2 cần dùng 2,4 mg Na2CO3

Dùng Na2CO3 thì an toàn hơn Ca(OH)2, nhưng tốn kém hơn.

Cách giảm CO2 ao tôm bằng vôi

Biện pháp bón vôi cũng là giải pháp khá tốt cho người nuôi khi phát hiện nồng độ CO2 quá cao trong ao tôm. Hàm lượng khí CO2 có thể bị loại bỏ bởi vôi, và vôi cũng góp phần tăng hệ đệm, nguồn carbon cho quá trình quang hợp.

Ban đêm là thời điểm hàm lượng khí CO2 tăng cao, vậy nên 22:00-24:00 là thời điểm thích hợp bón vôi để tránh trường hợp CO2 cao vào lúc sáng sớm. Với mỗi phân tử vôi tham gia phản ứng với CO2 tạo ra 2 ion HCO3-, ion này có vai trò quan trọng trong việc chống lại sự thay đổi pH của nước. Phương trình phản ứng khử CO2 gồm: 

         CaCO3 + CO2 + H2O = Ca2+ + 2HCO-3       

        CaMg(CO3)2 + 2CO2 + 2H2O = Ca2+ + Mg2+ + 4HCO3-

         Ca(OH)2 + 2CO2 = Ca2+ + 2HCO-3

         CaO + 2CO2 + H2O = Ca2+ + 2HCO-3

Khi áp dụng biện pháp này, người nuôi cần xác định chính xác liều lượng vôi để khử CO2. Theo lý thuyết, để khử 1 mg CO2/L, cần dùng 0,64 mg CaO/L, 0,84 mg Ca(OH)2/L, 2,1 mg CaMg(CO3)2/L hoặc 2,27 mg CaCO3/L. Khi ta đo lấy nồng độ khí CO2 trong ao là 20 mg/, nồng độ vượt quá ngưỡng cho phép lên đến 15mg/L. Để xử lý vấn đề này bằng Ca(OH)2/L thì cần: 15mg/L x 0,84 mg Ca(OH)2 = 12,6mg/L. Sau đó, người nuôi cần tính chính xác nước ao là bao nhiêu lít, rồi nhân lên.

Tham khảo những lưu ý khi sử dụng vôi trong ao tôm như khối lượng, phân biệt được công dụng của từng loại vôi, và thời gian thì phù hợp để bón vôi và vôi giúp cải tạo ao một cách tốt nhất

Giảm co2 ao tôm bằng cách sục khí đáy ao

Những biện pháp trên là những biện pháp tức thời, có khả năng bị hạn chế bởi những vấn đề về chi phí, môi trường. Tôm nuôi ước tính xấp xỉ cần tối thiểu 120 ngày mới đạt kích cỡ yêu cầu. Với khoảng thời gian nuôi dài như thế, ao tôm cần được quản lý một cách tốt nhất, nếu không thì một lượng lớn chất thải có thể tích tụ, bao phủ toàn bộ đáy ao và sẽ tăng lượng khí CO2.

Nếu liên tục sử dụng các biện pháp trên thì không hợp lý cho người nuôi cũng như ao nuôi. Vậy nên, sục khí là phương pháp ưu tiên cho việc điều hòa khí CO2 và O2 trong nước. Trong vấn đề lắp đặt thiết bị sục khí đáy ao, người nuôi cần chú ý về số lượng và vị trí lắp quạt nước sục khí chính xác:

– Chỉ nên lắp đặt hệ thống quạt nước ở hai bờ của ao.

– Trong giai đoạn đầu, quạt nước không được quá 4m so với bờ. Sau 1 tháng, bắt đầu di chuyển quạt nước xa bờ thêm 1m. Vào tháng cuối giai đoạn nuôi, quạt nước nên đặt cách 6m so với bờ ao. Áp dụng những điều trên sẽ giúp đáy ao sạch, và hàm lượng khí CO2 cũng sẽ không tăng quá cao.

– Với tôm thẻ chân trắng, mật độ trên 80 con/m2, cần hệ thống quạt 36 mã lực/ha.

Tóm lại, sục khí đáy là hoạt động không được bỏ qua. Biện pháp này sẽ giúp tăng hàm lượng khí O2 hòa tan, ngược lại sẽ làm giảm lượng khí CO2 cho ao nuôi nhằm đạt được các mục tiêu trong nuôi tôm.

Dùng vi sinh giảm co2 ao tôm

Ô nhiễm môi trường nước cũng là nguyên nhân chính làm tăng hàm lượng khí CO2 đáng kể. Giữ cho ao nuôi tôm sạch bằng các chế phẩm vi sinh là biện pháp an toàn, tiết kiệm và hiệu quả nhất nhằm giảm hàm lượng khí CO2.

Người nuôi có thể tham khảo các chế phẩm vi sinh chất lượng, uy tín nhất hiện nay như: MICROBE-LIFT AQUA C (Men vi sinh làm sạch nước ao nuôi), MICROBE-LIFT AQUA N1 (Men vi sinh xử lý khí độc ao nuôi) và MICROBE-LIFT AQUA SA (Men vi sinh xử lý bùn đáy ao nuôi) để khử trùng ao thật sạch, loại bỏ bùn, tạo môi trường nước sạch ngăn hàm lượng khí CO2 có điều kiện tăng cao.

Tham khảo: Cách sử dụng vi sinh trong nuôi tôm

____________________________

Ảnh hưởng của hàm lượng khí CO2 cao trong môi trường nước làm cho tỉ lệ sống, sự tăng trưởng của tôm giảm. Trong quá trình nuôi, người nuôi cần hiểu rõ các biện pháp nào phù hợp nhất cho ao tôm của mình. Bên cạnh biện pháp sử dụng vôi tạm thời, người nuôi cần có hệ thống quạt nước sục khí chuẩn về số lượng và vị trí lắp đặt nhằm giảm khí CO2 trong lâu dài. Làm sạch môi trường nước bằng các chế phẩm vi sinh cũng được khuyên dùng vì chúng an toàn môi trường, tiết kiệm và hiệu quả cao, khi môi trường nước được làm sạch thì lượng khí CO2 sẽ được giảm đáng kể. Để được tư vấn thêm về các phương pháp giảm CO2 ao nuôi tôm xin hãy liên hệ ngay với Biogency qua hotline: 0909538514. Chúc bà con một mùa vụ bội thu!

Tài liệu tham khảo:

• Ảnh hưởng của CO2 lên tỉ lệ sống, tăng trưởng, enzyme tiêu hóa và glucose của tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei Boone, 1931) giai đoạn tôm bột đến tôm giống – Tạp chí khoa học Đh cần thơ
• Carbon Dioxide ảnh hưởng đến tăng trưởng và tỉ lệ sống của tôm thẻ chân trắng – Tepbac

Chịu trách nhiệm nội dung

Phó Giám Đốc - Đồng Thị Tú Anh