Song chắn rác là hạng mục nhỏ nhưng lại là một mắt xích quan trọng, không thể thiếu trong hầu hết các hệ thống xử lý nước thải hiện nay. Bài viết này chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết hơn về công trình xử lý sơ bộ này.
Song chắn rác là gì?
Song chắn rác hay tấm chắn rác, lưới chắn rác, là hạng mục công trình xử lý sơ bộ đầu tiên trong hệ thống xử lý nước thải nhằm mục đích giữ lại rác, ngăn các loại rác thô, rác dạng rắn (bao bì nilon, hộp đựng, cỏ cây,…) rơi vào dòng chảy, đảm bảo nước thải sạch rác trước khi đi vào hệ thống xử lý chuyên biệt.
Phần rác giữ lại sẽ được cào, thu gom thủ công và xử lý như đốt, chôn tuỳ theo mức độ, kinh phí và công nghệ. Với khối lượng rác thải quá lớn sẽ sử dụng máy. Một số hệ thống kết hợp máy nghiền để xử lý rác.
Công dụng của song chắn rác gồm:
- Tránh rác làm tắc nghẽn đường ống dẫn nước.
- Hạn chế ngập úng, giúp thoát nước nhanh.
- Bảo vệ tài sản cố định, tránh rác vào làm hư hỏng máy bơm.
- Giảm tải lượng chất rắn, giúp quá trình xử lý nước thải diễn ra nhanh, hiệu quả hơn.
Cấu tạo song chắn rác trong xử lý nước thải
Thiết kế và cấu tạo song chắn rác khá đơn giản, bao gồm:
- Các thanh chắn kim loại (thép không gỉ) hoặc nhựa, bố trí song song với nhau tạo thành một rào chắn các chất rắn, khoảng cách giữa các thanh tùy theo kích thước của các tạp chất cần loại bỏ.
- Khung là kết cấu đỡ các thanh chắn, thường được làm bằng thép không gỉ hoặc vật liệu chống ăn mòn. Khung có nhiệm vụ nâng đỡ, giữ các thanh chắn đúng vị trí, đảm bảo tính hiệu quả và ổn định của song chắn.
- Cơ cấu làm sạch: Bộ phận loại bỏ chất rắn, ví dụ như chổi quay, máy thổi khí hay vòi phun nước.
>>> Xem thêm: Tháp giải nhiệt là gì? Công dụng của tháp giải nhiệt trong hệ thống xử lý nước thải
Một số kết cấu chắn rác với thiết bị làm sạch bằng cơ giới
Kiểu vận hành bằng xích quay
Bộ phận cào rác vận hành bằng xích quay theo một đầu dẫn, rác được cuốn theo chiều đi xuống của dây xích và đưa lên một máng lọc đổ. Ưu điểm của kiểu này là việc lấy rác tương đối triệt để nhất là các loại rác “mềm” như giấy, vải, nylon,… các thanh chắn được bảo vệ khỏi bị hư hại do các mảnh vỡ gây ra. Tuy nhiên thỉnh thoảng sẽ bị kẹt do các loại rác “cứng” gây ra, đồng thời gặp khó khăn khi chỉnh sửa bánh xích và cần thiết phải tháo nước khỏi lòng kênh.
Kiểu bàn cào trượt
Là một kiểu lấy rác theo cách trượt, bộ phận cào rác di chuyển theo một giá đỡ, lên đến đâu giá đỡ, rác sẽ tự rơi xuống và đưa đi nơi khác. Độ nghiêng của giá đỡ có thể điều chỉnh tùy theo tình trạng rác thải. Ưu điểm của kiểu này là hầu hết các bộ phận lấy rác đều nằm trên mực nước, có thể dễ dàng làm sạch và quản lý mà không cần phải tháo sạch nước trong lòng kênh. Khuyết điểm của nó là bộ phần cào rác chỉ hoạt động trên một chiều giá đỡ thay vì liên tục như loại xích quay.
Kiểu tời quay
Là một hình thức lấy rác theo kiểu tời quay, bộ phận cào rác được giữ trên giá đỡ nhờ vào trọng lượng của dây xích. Ưu điểm của kiểu này là bộ phận đầu bánh răng cơ khí không bị ngập chìm trong nước thải, nhược điểm của nó là chiếm nhiều không gian lắp đặt.
Kiểu đầu cáp
Một kiểu lấy rác bằng đầu cáp, bộ phận cào rác đi lên xuống trên một giá trục qua sự chuyển động của hệ thống dây cáp và đầu trống quay. Bộ phận cào đi xuống bằng trọng lượng bản thân và nâng lên bằng cáp quay. Ưu điểm của kiểu này là bộ phận cào rác tự trọng lượng bản thân nó đảm nhận một phần việc vận hành cơ học khi rơi vào vùng nước thải. Nhược điểm là khả năng cào rác bị giới hạn, quản lý hơi phức tạp, cuộn cáp hay bị vướng do chất thải rắn và bộ phận thắng hãm cơ học thường bị trục trặc.
Phân loại song chắn rác
Có nhiều loại song chắn rác khác nhau với các đặc điểm và ứng dụng phù hợp. Trong đó, phổ biến có thể phân loại như sau:
- Theo phương thức lấy rác: Song chắn thủ công và song chắn cơ giới.
- Theo cấu tạo: Song chắn rác cố định và song chắn rác di động (dạng băng chuyền, dạng đĩa và dạng trống). Loại chắn rác di động thường ít dùng vì đòi hỏi thiết bị phức tạp, quản lý khó.
- Theo khe hở của song chắn rác: Loại thô (30-200mm), loại trung bình (16-30mm) và loại nhỏ (dưới 16mm), loại chắn rác tinh (0.5-10mm).
- Theo vật liệu: Song chắn rác bằng thép, bằng composite, bằng gang.
Ngoài ra, các thanh chắn rác cũng được phân loại theo hình dạng như tròn, chữ nhật, hình bầu dục,… Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng, ví dụ thanh tròn thuận lợi cho dòng chảy nhưng chỉ phù hợp để thu hồi rác nhỏ, thanh chắn hình chữ nhật phù hợp thu hồi rác nhưng lại gây tổn thất dòng chảy, thanh chắn bầu dục dễ thu hồi, thuận lợi dòng chảy nhưng chi phí cao.
Để sử dụng song chắn rác đạt hiệu quả cần lựa chọn loại song chắn rác phù hợp với dòng nước chảy trong quá trình xử lý, mức độ, kích thước rác để lựa chọn khe hở. Nếu lựa chọn song chắn rác hình tròn cần lưu ý mặt cắt khoảng 8 – 10mm, còn song chắn có hình chữ nhật sẽ có nhiều mặt cắt hơn và thường khoảng (s * b = 10 * 40mm, 8 * 60mm,…)
Lưu ý khi lắp đặt song chắn rác:
- Chọn kích thước khe hở giữa các thanh chắn phù hợp để có thể giữ lại các loại rác thải hiệu quả
- Chọn vị trí đặt phù hợp, nên đặt vuông góc với dòng chảy sẽ ngăn rác hiệu quả hơn. Nếu song chắn có khe rộng từ 10-20mm thì nên đặt nghiêng góc 45 độ so với phương thẳng đứng
- Trong quá trình sử dụng nên vệ sinh song chắn thường xuyên, tần suất vệ sinh phụ thuộc lượng chất rắn và hiệu quả của cơ cấu làm sạch. Có thể vệ sinh thủ công hoặc bằng biện pháp cơ học hay sử dụng chất hoá học.
Trên đây là những thông tin cơ bản về song chắn rác. Tuy là công trình nhỏ nhưng song chắn rác đóng vai trò quan trọng trong hệ thống xử lý nước thải, nhà vận hành cần chú ý lựa chọn loại song chắn rác với kích thước phù hợp, đảm bảo hiệu quả xử lý rác thải.
>>> Xem thêm: Bể lắng sơ cấp trong hệ thống xử lý nước thải
Chịu trách nhiệm nội dung
Phó Giám Đốc - Đồng Thị Tú Anh
