Ô nhiễm trắng đang trở thành mối nguy môi trường nghiêm trọng tại nhiều quốc gia, đặc biệt ở các khu vực đô thị và ven biển. Đây là hiện tượng ô nhiễm do chất thải nhựa, chủ yếu là túi nilon, hộp xốp và bao bì nhựa gây ra. Để có thêm thông tin về ô nhiễm trắng, bạn hãy xem ngay nội dung dưới đây của BIOGENCY.
Ô nhiễm trắng là gì?
Ô nhiễm trắng là thuật ngữ được sử dụng để chỉ tình trạng ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa, đặc biệt là các sản phẩm nhựa dùng một lần. Thuật ngữ này xuất phát từ thực tế rằng phần lớn các loại rác thải nhựa có màu trắng hoặc trong suốt và chúng xuất hiện rất phổ biến khắp mọi nơi trong cuộc sống hàng ngày.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ô nhiễm trắng
Một số nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm trắng như:
Thói quen dùng các sản phẩm nhựa dùng một lần
Nguyên nhân chủ yếu gây ra vấn đề này chính là thói quen sử dụng rộng rãi các sản phẩm nhựa dùng một lần. Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta dễ dàng bắt gặp ly nhựa, ống hút, hộp xốp, muỗng nhựa, túi nilon tại các chợ, siêu thị, nhà hàng, quán cà phê và các sự kiện. Sự tiện lợi, giá thành rẻ và dễ tìm mua đã khiến những sản phẩm này trở thành lựa chọn phổ biến của người tiêu dùng.
Thói quen vứt rác bừa bãi
Ý thức bảo vệ môi trường của một bộ phận người dân vẫn còn hạn chế dẫn đến tình trạng vứt rác thải nhựa bừa bãi. Nhiều người không có thói quen phân loại rác thải tại nguồn và thường xuyên vứt rác ra môi trường tự nhiên như ao, hồ, sông, suối, biển. Điều này khiến các loài động vật có nguy cơ cao ăn phải rác nhựa và bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.
Cơ chế quản lý chất thải còn thiếu hiệu quả
Tại nhiều khu vực, hệ thống thu gom và xử lý rác thải chưa đồng bộ, dẫn đến tình trạng rác thải nhựa thường bị lẫn với các loại rác thải sinh hoạt khác. Chỉ một phần nhỏ rác thải nhựa được tái chế hiệu quả, trong khi lượng lớn rác nhựa còn lại bị chôn lấp hoặc thải ra môi trường. Tỷ lệ tái chế nhựa còn thấp do hạn chế về công nghệ và chi phí đầu tư cao.
Sự gia tăng sản xuất nhựa
Với ưu điểm về giá thành rẻ và tính ứng dụng cao, nhựa đã trở thành vật liệu khó thay thế trong nhiều lĩnh vực. Ngành sản xuất đồ nhựa phát triển nhanh chóng để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng, nhưng điều này cũng kéo theo sự gia tăng đáng kể lượng rác thải nhựa thải ra môi trường.
Thực trạng ô nhiễm trắng tại Việt Nam và thế giới
Theo số liệu thống kê, Việt Nam hiện đang phải đối mặt với tình trạng rác thải nhựa ngày càng nghiêm trọng. Mỗi ngày, đất nước ước tính thải ra môi trường khoảng 60.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó rác thải nhựa chiếm tỷ trọng ngày càng lớn. Dự báo đến năm 2025, lượng rác thải sẽ tăng từ 10-16%, đặt ra thách thức lớn cho hệ thống xử lý hiện tại.
Tỷ lệ thu gom rác thải ở khu vực đô thị hiện dao động từ 70 đến 85%, trong khi tại vùng nông thôn, con số này chỉ đạt khoảng 55%. Đáng lo ngại là phần lớn lượng rác thải khoảng hơn 70% vẫn đang được xử lý chủ yếu bằng hình thức chôn lấp, trong đó chưa đến 20% được thực hiện theo quy chuẩn vệ sinh.
Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, vấn đề rác thải nhựa đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Trung bình mỗi ngày, Hà Nội phát sinh khoảng 7.000 tấn rác sinh hoạt còn TP. Hồ Chí Minh lên tới khoảng 10.000 tấn. Các bãi rác lớn như Nam Sơn và Đa Phước hiện đang đứng trước nguy cơ quá tải kéo theo nhiều hệ lụy đáng kể về môi trường.
Tác động nghiêm trọng đến môi trường
Tình trạng rác thải nhựa gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với môi trường và sức khỏe con người. Rác thải nhựa làm mất mỹ quan đô thị, gây tắc nghẽn cống rãnh dẫn đến ngập úng vào mùa mưa. Đặc biệt nghiêm trọng là việc rác thải nhựa bị cuốn vào các nguồn nước, gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh.
Ảnh hưởng đến hệ sinh thái
Đối với hệ sinh thái, vấn đề rác thải nhựa gây ra những tác động khôn lường. Nhiều loài động vật như rùa biển, cá, chim thường nhầm lẫn túi nilon với thức ăn và nuốt phải, dẫn đến tắc ruột và tử vong. Vi nhựa – những hạt nhựa cực nhỏ được tạo ra từ quá trình phân hủy – xâm nhập vào chuỗi thức ăn và cuối cùng ảnh hưởng đến con người qua thực phẩm.
Tác hại đến sức khỏe con người
Về mặt sức khỏe, vi nhựa trong thực phẩm và nước uống có thể gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tiêu hóa. Các chất phụ gia trong nhựa như BPA, phthalates có thể gây ung thư, vô sinh và rối loạn hormone. Khi đốt nhựa, các khí độc như dioxin, furan được thải ra, gây bệnh hô hấp và ung thư.
Giải pháp nào cho tình trạng ô nhiễm trắng?
Phương pháp đốt rác thải
Đốt rác là một trong những phương pháp hiệu quả để xử lý rác thải sinh hoạt, có thể giảm tới 90% khối lượng ban đầu của rác thải. Các nhà máy đốt rác hiện đại còn có thể thu hồi năng lượng và sản xuất điện năng, biến rác thải thành nguồn năng lượng tái tạo có giá trị. Phương pháp này giúp tránh được việc ô nhiễm đất và nước từ các bãi chôn lấp.
Tuy nhiên, phương pháp đốt rác đòi hỏi chi phí đầu tư lớn và nếu không được quản lý tốt có thể thải ra các chất độc hại như dioxin, furan ra môi trường. Tro xỉ từ quá trình đốt cũng cần được xử lý đúng cách để tránh ô nhiễm thứ cấp.
Phương pháp chôn lấp rác thải
Chôn lấp là phương pháp đơn giản và phổ biến để xử lý rác thải, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Phương pháp này có chi phí đầu tư ban đầu thấp hơn so với các phương pháp khác và dễ thực hiện. Công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh có thể kiểm soát sự phân hủy của các chất rắn bằng cách nén và phủ lấp bề mặt.
Nhược điểm chính của phương pháp này là nước rỉ từ bãi chôn lấp có thể chứa nhiều chất độc hại gây ô nhiễm nguồn nước ngầm và đất. Ngoài ra, các bãi chôn lấp cần diện tích đất rộng lớn và với lượng rác thải nhựa, nilon ngày càng tăng đã gây quá tải cho quỹ đất. Xem thêm: [QCVN 25:2009/BTNMT] Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải bãi chôn lấp chất thải rắn>>>
Phương pháp ủ phân hữu cơ
Ủ phân là một cách xử lý rác thải sinh hoạt thông qua quá trình phân hủy để tạo ra phân bón hữu cơ, góp phần nâng cao độ màu mỡ của đất cũng như khả năng giữ ẩm và lưu giữ chất dinh dưỡng trong đất. Phương pháp này giúp giảm lượng rác thải đổ ra bãi chôn lấp và tạo ra sản phẩm có giá trị cho nông nghiệp.
Tuy nhiên, phương pháp ủ phân yêu cầu phân loại rác thải hữu cơ tại nguồn để đảm bảo chất lượng. Nếu không được phân loại triệt để, kim loại nặng có thể lẫn trong phân gây chết cây và ô nhiễm đất. Quá trình ủ phân cũng cần thời gian dài để diễn ra hiệu quả, tuy nhiên có thể rút ngắn thời gian bằng cách sử dụng các sản phẩm vi sinh chuyên dụng. Xem thêm: Men vi sinh ủ phân từ rác thải hữu cơ nào tốt?>>>
Vấn đề ô nhiễm trắng đang là một trong những thách thức môi trường lớn nhất của thế kỷ 21. Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự phối hợp đồng bộ từ cá nhân, doanh nghiệp đến chính phủ. Mỗi hành động nhỏ của từng cá nhân, khi được nhân rộng, sẽ tạo ra tác động tích cực lớn trong cuộc chiến chống lại tình trạng rác thải nhựa.
>>> Xem thêm: Ô nhiễm vi nhựa trong nước: Nguyên nhân và biện pháp khắc phục
