Tôm thẻ chân trắng sau khi lột xác sẽ loại bỏ lớp vỏ cũ và hình thành lớp vỏ mới, đây không chỉ là quá trình làm tăng khối lượng, trọng lượng mà còn giúp tôm loại bỏ các mảng bám và làm lành vết thương trên ở râu, móng bò, chân bơi, đuôi và làm mới lớp bên trong của dạ dày để tăng sức đề kháng với vi khuẩn, vi rút gây bệnh. Chu kỳ lột xác của tôm thẻ chân trắng là một quá trình tuần hoàn, lặp đi lặp lại trong suốt vòng đời của nó. Đây là một phần của quá trình chọn lọc tự nhiên, chọn ra những con tôm tốt nhất và loại bỏ những con tôm còn yếu trong ao nuôi.
Các nội dung chính
Chu kỳ lột xác của tôm thẻ chân trắng
Tôm có lớp vỏ kitin giàu canxi bao bọc cơ thể và tạo thành một lớp bảo vệ chắc khỏe giúp bảo vệ các cơ quan nội tạng. Tuy nhiên, đến một giai đoạn nhất định, tôm sẽ bắt đầu lột xác (tức là lột bỏ lớp vỏ già) để tạo điều kiện cho sự phát triển thể chất, đây là một trong đặc điểm sinh lý đặc trưng của tôm nuôi. Thông thường, tôm sẽ có một chu kỳ lột xác theo từng giai đoạn khác nhau, sau mỗi lần lột xác thì kích thước và khối lượng của tôm sẽ tăng lên.
Biết được chu kỳ tôm lột xác (tùy theo độ tuổi của tôm) sẽ giúp bà con dự đoán trước tình hình bệnh và có biện pháp phòng tránh cần thiết.
Đối với tôm mới thả (tôm post), quá trình lột xác của tôm sẽ diễn ra nhiều lần, thời gian cho mỗi lần lột xác rất ngắn. Ngược lại, khi tôm càng lớn thì thời gian lột xác càng lâu, quá trình lột xác càng ít. Chi tiết chu kỳ lột xác của tôm thẻ qua từng giai đoạn như sau:
| Ngày tuổi | Số lần tôm lột xác | Thời gian hoàn thành lột xác |
| 1-7 | 16-18 | 1 |
| 8-15 | 2 | |
| 16-30 | 3 | |
| 31-45 | 4-6 | 7 |
| 46-60 | 8 | |
| 61-90 | 3-4 | 9 |
Thời gian lột xác của tôm (lột xác hàng loạt hoặc lột xác với tỉ lệ cao) thường xảy ra vào lúc trăng tròn hoặc thủy triều lên, và thường là vào ban đêm, do độ pH ở thời điểm đó thấp. Ở những con tôm khỏe mạnh, quá trình lột xác chỉ kéo dài khoảng 5 – 7 phút. Sau khi lột xác, sức khỏe của tôm còn yếu, lớp vỏ kitin chưa hoàn thiện sẽ khiến tôm rất dễ gãy thân.
Quan sát tình trạng tôm và nước trong ao tôm có thể đoán được thời gian tôm lột xác. Tôm trước khi lột vỏ thường săn chắc, màu nhợt nhạt nhưng cơ thịt chắc, vỏ giòn hơn bình thường và không bị cứng. Khi tôm lột xác nhiều, ta sẽ thấy bọt nước kéo dài theo hàng khi bật quạt nước, nước ao cũng nhớt hơn, có nhiều bọt khí quay tròn. Khi mật độ nuôi cao, chúng ta sẽ thấy rất nhiều tôm mới lột vỏ nổi trên mặt ao và trong sàng ăn.
Những yếu tố ảnh hưởng đến chu kỳ lột xác của tôm thẻ chân trắng
Trong các ao nuôi tôm thẻ chân trắng, người nuôi tôm mong muốn kích thích tôm lột xác đồng đều. Tuy nhiên, để làm được điều này, người nuôi cần có kiến thức về dinh dưỡng, môi trường và đặc biệt có hiểu biết là dịch bệnh. Ngoài ra, cần hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chu kỳ lột xác của tôm nuôi. Để tôm lột xác thuận lợi và đồng đều, người nuôi cần quản lý các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình lột xác như môi trường, dinh dưỡng và dịch bệnh.
Chất khoáng và dinh dưỡng
Phần vỏ của tôm có hai thành phần chính: 55% là khoáng chất vô cơ (chủ yếu là canxi và magie và 21 khoáng chất khác), và 45% còn lại được tạo thành từ kitin (một hợp chất protein kitin bao gồm carbohydrate và protein). Vì vậy, khoáng chất rất cần thiết cho tôm trong quá trình sinh sống và phát triển.
Đặc biệt là tôm nuôi trong ao không giàu khoáng như ngoài môi trường tự nhiên, hàm lượng khoáng hòa tan trong ao là yếu tố quan trọng giúp tôm lột xác đồng đều và nhanh tái tạo vỏ mới. Trên thực tế, ao nuôi tôm có độ mặn càng cao thì hàm lượng chất khoáng hòa tan càng cao và ngược lại.
Ngoài ra, đối với những ao nuôi dày đặc mà tôm thẻ đang trong chu kỳ lột xác đồng loạt, khoáng chất trong môi trường lúc này sẽ giảm đột ngột. Các khoáng chất là những nguyên tố không thể thiếu đối với tảo. Do đó, nếu tảo trong ao nuôi dày và có nguy cơ tàn đột ngột từ 1-3 ngày sau khi tôm lột vỏ, sẽ làm môi trường nuôi ảnh hưởng xấu và có thể khiến tôm bị nhiễm vi rút, vi khuẩn, khí độc và các loại bệnh nguy hiểm.
Vì vậy, theo đặc điểm của từng ao nuôi, cần bổ sung đầy đủ khoáng trước, trong và sau khi lột xác để tôm lột xác nhanh, cứng vỏ, tránh tình trạng tảo tàn. Có hai dạng khoáng chất được sử dụng trong nuôi tôm. Một là khoáng chất đa lượng bao gồm các khoáng chất được cung cấp dưới dạng hợp chất, như MgSO4, CaCl2, MgCl2 hoặc vôi, muối ăn … Loại này được sử dụng để đánh nước trực tiếp. Loại thứ hai là khoáng vi lượng, bao gồm: Fe, Mn, Cu, Zn, I, Co, Cs, Ni, Se, F, Mo, Sn, Cr, Sr, V và Si, ở dạng bột hoặc dạng nước dùng chung với thức ăn.
Tham khảo: Cách bổ sung khoáng cho tôm
Độ pH
Độ pH là một yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến quá trình tôm lột xác. Độ pH lớn hơn 8,3 không thích hợp cho quá trình lột xác. Giá trị pH từ 7,8-8,2 là điều kiện tốt nhất để kích thích tôm bước vào chu kỳ tăng trưởng sau khi mọi thứ đã sẵn sàng. PH quá cao sẽ làm chết tôm, vì độc tính của NH3 sẽ tăng lên rất cao. Vì vậy, phải thường xuyên kiểm tra, ổn định độ pH đạt chuẩn, kiểm soát độ kiềm ở mức 100-120mg/l và giữ độ trong của nước ở mức 30-40cm.
Lượng oxy hòa tan:
Quá trình lột xác, tôm cần lượng oxi gấp đôi bình thường. Vì vậy, khi tôm lớn nên bật quạt liên tục vào ban đêm, đồng thời tăng cường hệ thống sục khí nhằm bổ sung oxy hòa tan cho tôm. Trước tiên cần kiểm tra oxy để đảm bảo có đủ oxy trong quá trình nuôi và quá trình tách vỏ. Trong thời kỳ tôm lột xác, phải luôn được duy trì lượng oxy hòa tan ở mức 4-6 mg/L.
DO hay hàm lượng oxy hòa tan trong nước là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và tỉ lệ sống của tôm. Chính vì vậy, bà con cần phải theo dõi và thực hiện tốt các giải pháp quản lý oxy hòa tan – DO để đạt hiệu quả năng suất cao trong chăn nuôi.
Vi khuẩn có hại
Trong ao tôm nuôi bằng thức ăn công nghiệp luôn sẵn sàng có sự xuất hiện của vi khuẩn gây bệnh. Vì chúng phải tránh những kẻ săn mồi khỏe mạnh hoặc thiên địch có hại khác (nếu có) trong ao, tìm đến các loài động vật thân mềm để có thể trú ngụ an toàn. Những khu vực an toàn này là nơi cư trú của nhiều vi khuẩn, sinh vật và thậm chí cả khí độc. Vì vậy, khi tôm lột xác, vi khuẩn gây bệnh sẽ tấn công với số lượng lớn và lây nhiễm ngay cho tôm với cường độ rất cao.
Khi tôm lột xác bị nhiễm bệnh phần râu, mắt, vảy râu và vảy đuôi thường có màu đỏ sẫm, tôm có thể kém ăn, lờ đờ và dễ mắc các bệnh truyền nhiễm. Cách tốt nhất để hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh khi tôm lột xác là bổ sung men vi sinh cho ao nuôi thường xuyên, đồng thời cho ăn men tiêu hóa trong và ngay sau khi tôm lột xác.
Tôm sau khi lột xác sẽ bắt đầu quá trình tích lũy chất dinh dưỡng cho một chu kỳ lột xác tiếp theo. Vì vậy, trong khẩu phần ăn của tôm cần bổ sung vitamin và đạm đậm đặc, sử dụng thức ăn chất lượng cao có lợi cho quá trình phục hồi của tôm ở trạng thái tốt nhất và tránh ảnh hưởng xấu đến tôm khi điều kiện môi trường thay đổi đột ngột. Thường xuyên kiểm tra các chỉ số như pH, độ kiềm và hàm lượng khoáng chất. Nếu có bất kỳ yếu tố nào không đảm bảo được thì phải thực hiện ngay các biện pháp khắc phục nhanh chóng.
Tham khảo: Các làm tôm nhanh cứng vỏ sau lột
Kích thích lột xác đồng loạt, nhanh cứng vỏ khi tới chu kỳ
Trước khi thả tôm giống, cần phải cải tạo kỹ môi trường nước, chọn đúng thời vụ để quá trình lột xác của tôm diễn ra đúng thời điểm. Trong quá trình kích thích trước khi lột xác, người nuôi cần thực hiện các biện pháp để kích thích nước như sục khí để tăng hàm lượng oxy trong ao nuôi.
Thức ăn thừa quá nhiều, phân thải sẽ gây ô nhiễm đáy ao, sinh ra nhiều khí độc như H2S, NO2, NH3,… từ đó cũng làm chậm quá trình lột xác của tôm. Môi trường nuôi khắc nghiệt cũng khiến tôm dễ mắc các loại bệnh như nấm, tảo khiến quá trình lột xác gặp nhiều khó khăn.
Để cải thiện môi trường ao nuôi giảm thiểu bớt khí độc phát sinh, người có thể nuôi cấy men vi sinh làm sạch nước ao nuôi Microbe-Lift Aqua C, đồng thời kết hợp với Microbe-Lift Aqua N1 (men sinh xử lý khí độc ao nuôi) để tăng thêm hiệu quả xử lý khí độc H2S, NO2, NH3.
Giai đoạn trong và sau khi tôm lột xác, cơ thể chúng thường rất dễ bị tổn thương cơ học và dễ bị các loài khác tấn công, ngay đến cả đồng loại của mình. Vì vậy, người nuôi cần đặc biệt chú ý đến quần thể tôm trong giai đoạn này. Khi lột vỏ, để giảm tỷ lệ bị tấn công và hao hụt về số lượng, người nuôi nên bổ sung các loại giá thể trong ao để tôm nuôi có thể tránh trú khi lột vỏ
Quá trình tôm lột xác, bà con cũng cần theo dõi và phát hiện những dấu hiệu bất thường thường gặp như cơ thể bị tổn thương dẫn đến số lượng tôm lột xác nhiều, sinh vật bám vào vỏ, lượng thức ăn trong cơ thể tăng nhanh khiến tôm phải lột xác liên tục, dẫn đến tôm phát triển không đồng đều. Trong trường hợp này, chúng cần thay một phần nước ao nuôi, sử dụng thuốc diệt khuẩn ngoại ký sinh, đồng thời xử lý nước bằng chế phẩm vi sinh kết hợp với chất dinh dưỡng để bổ sung vào ao nuôi.
Trong một số trường hợp, có thể dùng saponin và rotenone để kích thích tôm lột xác, với liều lượng 3 – 5 g/m3 nước; hoặc sốc độ mặn, sốc nhiệt, thay nước mới cũng là những biện pháp cải thiện chất lượng nước và kích thích tôm lột xác.
Tóm lại, sau đây là cách kích thích tôm lột xác đồng loạt, nhanh cứng vỏ, bà con có thể tham khảo và áp dụng kỹ thuật vào ao nuôi tôm thẻ của mình:
+ Tăng lượng Oxy hòa tan: Khi lột xác, nhu cầu oxy của tôm sẽ tăng gấp đôi, vì vậy khi tôm chuẩn bị lột xác cần tăng cường sục khí để bổ sung đủ hàm lượng oxy hòa tan, giữ hàm lượng oxy hòa tan trong khoảng 4-6 mg/L là phù hợp.
+ Kiểm soát độ mặn: Độ mặn càng cao thì lượng chất khoáng hòa tan trong ao càng lớn và ngược lại. Vì vậy, đối với những ao nuôi tôm có độ mặn thấp cần tăng cường bổ sung khoáng cho ao nuôi. Tuy nhiên, nếu độ mặn vượt 25 ‰, vỏ thường dày và cứng, do đó kéo dài thời gian lột xác của tôm. Vì vậy, bà con nên nuôi tôm theo đúng mùa vụ và vùng quy hoạch.
+ Ổn định độ pH: Khi pH đạt mức 7 – 8,5 và tốt nhất là 7,8 – 8,2 tôm sẽ dễ dàng lột xác. Để ổn định độ pH, cần duy trì độ trong của nước ao ở mức 30 – 40 cm. Nếu pH < 7,5 cần bón vôi (CaCO3, Dolomite) với liều lượng 10 – 20 kg/1.000 m3 nước, đối với pH> 8,5 thì bón 3 kg/1.000 m3 mật rỉ đường kết hợp với men vi sinh theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
+ Độ kiềm: Tôm cần nhiều chất khoáng trong quá trình sinh trưởng nên bà con có thể bổ sung thêm vôi CaCO3 hoặc Dolomite, khoáng 3-5 ngày/lần vào ban đêm để duy trì độ kiềm trên 120 mg CaCO3/l => Hỗ trợ tôm lột xác đồng loạt và vỏ tôm cứng nhanh chóng. (Tham khảo cách tăng giảm kiềm ao nuôi)
+ Sau khi lột xác, cơ thể tôm còn rất yếu và dễ bị bệnh, bà con cần bổ sung thêm khoáng và vitamin C để tôm khỏe mạnh hơn, đồng thời sử dụng thức ăn uy tín, có nguồn gốc rõ ràng để đảm bảo tôm đủ dinh dưỡng. Trong mùa tôm sinh trưởng, chúng tôi xin nhắc lại là việc sử dụng men vi sinh định kỳ để xử lý các yếu tố ô nhiễm, kiểm soát sự phát triển của tảo độc là yếu tố rất cần thiết. Nếu phát hiện tôm nuôi bị nhiễm nấm, đóng rong,… thì phải can thiệp và xử lý kịp thời để phục hồi quá trình lột xác của tôm. (Tham khảo cách bổ sung vitamin C cho tôm)
Tham khảo: Tăng tốc độ lột xác cho tôm
______________________
Với những tổng hợp khá đầy đủ về cách quản lý chu kỳ lột xác của tôm thẻ chân trắng, chắc chắn sẽ rất cần thiết cho bà con đang gặp khó khăn về vấn đề này, nhất là những hộ mới bắt đầu vụ nuôi đầu tiên. Mong rằng vẫn sẽ đủ để giúp ích ít nhiều đến bà con trong vụ nuôi sắp tới! Ngoài ra để được tư vấn thêm về cách xử lý nước ao tôm bằng phương pháp sinh học, xin hãy liên hệ ngay với Biogency qua Hotline: 0909 538 514. Chúc các bạn một vụ mùa bội thu!
Tài liệu tham khảo:
https://khuyennonghaiphong.gov.vn/cac-giai-phap-giup-tom-lot-xac-dong-deu-tt13914.html
Chịu trách nhiệm nội dung
Phó Giám Đốc - Đồng Thị Tú Anh
