Hướng dẫn bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp

Tôm thẻ chân trắng thường được nuôi ở những vùng nước ven biển hay gần cửa sông với độ mặn dao động khoảng 15 – 40‰. Nhưng nhiều năm gần đây, người dân bắt đầu tiến hành nuôi thả tôm thẻ ở cả những môi trường nước có độ mặn từ trung bình đến thấp (0 – 10‰), do tôm thẻ chân trắng có khả năng thích nghi cao. Vậy bà con nên bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp như thế nào mới hiệu quả? Tham khảo ngay bài viết của Biogency để có câu trả lời chính xác!

Ao có độ mặn thấp ảnh hưởng thế nào đến tôm?

Trong môi trường tự nhiên, tôm thẻ chân trắng thường không bị ảnh hưởng nhiều bởi độ mặn của nước. Vì mật độ của chúng ở đó tương đối thưa, trong môi trường cũng có đủ loại thức ăn tự nhiên chúng ưa thích. Đặc biệt, nếu nhận thấy có sự biến động trong môi trường, tôm có thể bơi đến những nơi có điều kiện sống phù hợp hơn.

Đối với tôm nuôi trong ao thì khác. Tôm hoàn toàn phụ thuộc vào môi trường nước ao nuôi và thức ăn được thả xuống.

Trong trường hợp này, tôm được nuôi trong điều kiện nước ao có độ mặn thấp như nước trên sông, nước lấy từ kênh rạch sâu trong đất liền, độ mặn chỉ khoảng vài phần ngàn (‰), tôm rất dễ bị thiếu khoáng chất.

Tôm bị thiếu hụt khoáng chất trong thời gian dài sẽ gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng sau:

• Tôm bị mềm vỏ, cong thân, đục cơ.
• Tôm giảm tăng trưởng, giảm sức đề kháng, khả năng chống chịu với mầm bệnh và sự thay đổi của môi trường giảm mạnh.
• Thậm chí tôm chết hàng loạt, giảm tỉ lệ sống
• Từ đó làm giảm sản lượng thu hoạch sau vụ nuôi.

Có nhiều nguyên do lý giải cho tình trạng này. Cụ thể, các trang trại nuôi tôm ở vùng nước mặn thấp thường gặp nhiều khó khăn trong việc chăm sóc tôm nuôi. Tôm cần môi trường nước có thành phần ion khoáng giống như vùng nước ven biển – nơi tôm sinh sống tự nhiên. Trong khi đó, toàn bộ quá trình nuôi của bà con được thực hiện trong các vùng nước có nhiều mức muối khoáng clorua khác nhau, kéo theo sinh lý chung của tôm bị thay đổi nhiều, từ đó ảnh hưởng đến mức độ sinh trưởng, chức năng điều hòa thẩm thấu và khả năng sống sót của tôm.

Do đó có thể thấy, việc bổ sung khoáng cho tôm ở ao có độ mặn thấp là rất quan trọng, cần được thực hiện xuyên suốt vụ nuôi để đảm bảo tôm phát triển tốt, tăng tỉ lệ sống, từ đó nâng cao sản lượng mùa vụ. 

Tham khảo: Tăng giảm độ mặn ao tôm

Các loại khoáng chất cần thiết cho ao nuôi tôm

Mức độ cần thiết của khoáng chất đối với tôm là không thể phủ nhận:

• Duy trì áp suất thẩm thấu.
• Điều chỉnh độ pH.
• Duy trì sự cân bằng axit – bazơ trong máu và chất bài tiết của tôm.
• Là thành phần quan trọng của lớp vỏ chitin, mô mềm, enzym, vitamin, hormone, sắc tố của tôm.
• Cần thiết cho sự co cơ và dẫn truyền các xung thần kinh.

Vỏ chitin của các loài giáp xác nói chung và tôm đều chứa khoáng chất chủ yếu là CaCO3, cùng với đó là một lượng nhỏ magie, lưu huỳnh, phốt pho. Người ta chia khoáng chất thành hai loại dựa theo nhu cầu của tôm về hàm lượng:

• Các loại khoáng chất cần cung cấp với hàm lượng lớn cho tôm gọi là khoáng đa lượng.
• Các loại khoáng chất yêu cầu với hàm lượng nhỏ hơn là khoáng vi lượng.

Có khoảng 22 loại khoáng chất, bao gồm cả đa lượng và vi lượng, được tìm thấy là cần thiết cho sự sinh trưởng, phát triển của tôm, bao gồm:

• Canxi, phốt pho, kali, natri, clorua, magie và lưu huỳnh: là các nguyên tố khoáng đa lượng.
• Sắt, kẽm, đồng, mangan, niken, coban, molybdenum, selen, crom, iốt, flo, thiếc, silic, vanadi và asen: là các nguyên tố khoáng vi lượng.

Trong đó, Canxi và Magie được coi là hai khoáng chất quan trọng đối với quá trình lột xác và hình thành lớp vỏ mới của tôm. Tỉ lệ Na:K và Mg:Ca đóng vai trò quan trọng trong các chức năng sinh lý khác nhau.

Xem thêm: Vai trò Canxi và Magie với tôm

Quá trình tôm lột xác lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ khiến lượng khoáng chất trong cơ thể tôm hao hụt đi, vì vậy tôm cần nguồn khoáng chất trong thức ăn để tăng trưởng. Trong khẩu phần ăn của tôm cần được bổ sung đầy đủ các gốc mang một nguyên tố hydro, muối vô cơ hòa tan hoặc muối hữu cơ sinh học.

Bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp như thế nào là hợp lý?

Không phải ao nuôi nào cũng có thể áp dụng những phương pháp giống nhau. Đặc biệt ở những ao có độ mặn thấp, bà con cần lưu ý những vấn đề sau đây để có cách bổ sung khoáng chất cho tôm hợp lý!

Yêu cầu về khoáng chất trong nuôi tôm

Đối với việc nuôi tôm thẻ chân trắng, bên cạnh những thông số cơ bản về chất lượng nước như độ pH, hàm lượng oxy hòa tan,… thì thành phần khoáng chất có trong nước cũng giữ vai trò rất quan trọng.

Trên thực tế, nhu cầu khoáng chất của tôm khá khó để định lượng, vì trong nước ao thường có sự thay đổi của tỉ lệ và thành phần ion khoáng. Để đảm bảo cho tôm phát triển bình thường, mức độ khoáng chất trong nước ao cần phải tương tự hoặc ít hơn mức độ trong nước biển được pha loãng đến cùng độ mặn.

Theo kết quả nghiên cứu, tôm post (PL) có thể sống sót tốt hơn trong môi trường nước có độ mặn > 4‰ so với độ mặn 2‰. Tuy nhiên, không chỉ yếu tố độ mặn mới quan trọng, tỉ lệ sống của tôm còn thay đổi phụ thuộc vào hàm lượng khoáng chất khác nhau có trong hệ thống nuôi như: Natri (Na+), Kali (K+), Magie (Mg2+), Canxi (Ca2+), Clorua (Cl–) và Sulphate (SO42-). Chỉ cần một loại trong các khoáng chất kể trên bị thiếu hụt,  khả năng sống và tăng trưởng của tôm sẽ kém đi đáng kể.

Trong số những khoáng chất trên, Kali (K+) có vai trò hết sức quan trọng. Đây là ion dương nội bào chính cần thiết cho chức năng điều hòa các ion khác trong cơ thể của tôm, giúp cân bằng axit – bazơ cũng như quá trình chuyển hóa.

Khi tôm không được bổ sung đủ lượng khoáng chất K+ cần thiết, khả năng điều hòa áp suất thẩm thấu của tôm sẽ không thể hoạt động một cách hiệu quả. Sự mất cân bằng giữa nồng độ K+ và Na+ trong máu có thể khiến tôm chết.

Một số thí nghiệm được thực hiện để chứng minh nồng độ K+ trong môi trường nước quá thấp có thể tác động tiêu cực đến tỉ lệ sống của tôm. Cụ thể các nhà nghiên cứu tiến hành như sau:

Trong 48 giờ, tiến hành hạ độ mặn cho tôm post 18 – 28 từ 36‰ xuống chỉ còn 4‰. Sau đó thực hiện bổ sung muối K+ vào nước. Kết quả cho thấy: tỉ lệ sống của tôm tăng lên thêm khoảng 20% so với trường hợp không bổ sung.

Thí nghiệm này đã chứng minh được nhu cầu về Kali trong nước đối với sự tồn tại của tôm.

Cùng với Kali, Magie cũng được đánh giá là cần thiết cho sự phát triển và khả năng sống sót của tôm, góp phần điều hòa áp suất thẩm thấu cho động vật giáp xác nói chung.

Tham khảo: Tác dụng của kali trong nuôi tôm

Mg2+ là ion có khả năng hoạt động như một thành tố trong rất nhiều phản ứng enzyme quan trọng đối với hoạt động bình thường của tôm nuôi.

• Mg2+ tham gia vào quá trình điều hòa, tổng hợp protein và giúp tôm tăng trưởng ổn định.
• Mg2+ góp mặt trong quá trình chuyển hóa ở mô da tạo vỏ chitin cho tôm.
• Cần thiết cho hoạt động dẫn truyền xung thần kinh điều khiển các hoạt động của cơ.
• Nếu thiếu Mg2+, enzyme Na+/K+ ATPase sẽ không thủy phân được ATP, dẫn đến việc tôm không thể điều hòa được áp suất thẩm thấu, làm chết tôm. 

Tỉ lệ ion của khoáng chất trong nước

Đối với nuôi tôm nước mặn, bà con cần duy trì mức độ khoáng chất trong ao tương đương với mức độ và tỉ lệ ion có trong nước biển, vì đó là môi trường sống tự nhiên lý tưởng của tôm thẻ chân trắng.

Trong nước biển bình thường, hàm lượng của các ion chính như sau:

• Natri: 10.500 mg/L
• Magie: 1.350 mg/L
• Canxi: 400 mg/L
• Kali: 380 mg/L

Tỉ lệ Na:Mg:Ca:K trong nước biển là 27:3:1:1.

So với độ mặn thì tỉ lệ ion khoáng trong nước còn có tác động lớn hơn đến sức khỏe của tôm. Chẳng hạn như khả năng hấp thụ Kali của tôm có thể bị ảnh hưởng bởi nồng độ Natri trong nước và ngược lại. Tương tự, khả năng hấp thụ hai khoáng chất Magie và Canxi của tôm cũng giống như trên.

Đặc biệt bà con cần lưu ý, tôm hấp thụ các ion bằng mang của chúng, dựa trên cơ sở nồng độ mol chứ không phải nồng độ tính thể theo trọng lượng của khoáng chất có trong nước.

Bà con tính nồng độ mol của các ion dương nói trên bằng cách lấy số gam trên lít chia cho khối lượng nguyên tử của nó.

Nguyên tử khối của các ion nói trên như sau (số liệu làm tròn tương đối):

• Natri: 23g
• Canxi: 40g
• Kali: 39g
• Magie: 24g

Tỉ lệ nồng độ mol của bốn ion Na:K:Ca:Mg trong nước biển bình thường là khoảng 46:6:1:1.

• Tỉ lệ mol Natri:Kali = 47,1
• Tỉ lệ mol Canxi:Magie = 0,018

Đây chính là những tỉ lệ lý tưởng cho những ao nuôi tôm có độ mặn thấp. Bà con cần chú ý duy trì tỷ lệ này để tôm sinh trưởng ổn định và hấp thu tốt.

• Natri và Kali có vai trò rất quan trọng đối với chức năng điều hòa.
• Canxi và Magie thì đóng vai trò thiết yếu đối với quá trình lột xác và hình thành vỏ mới cho tôm.

Tuy nhiên trên thực tế, bà con có thể thấy việc bổ sung các khoáng chất này thường xuyên vẫn không đạt được hiệu quả như mong muốn do một số nguyên nhân khách quan như:

• Khả năng hấp thụ khoáng của đáy ao.
• Sự rửa trôi, thất thoát nước.
• Nước ao bị pha loãng bởi lượng mưa lớn kéo dài.

Đó là lý do mà trong suốt quá trình nuôi tôm bà con cần thường xuyên phân tích thành phần ion khoáng trong nước, như vậy mới có cách bổ sung hoặc điều chỉnh sao cho phù hợp với tình hình thực tế. Luôn chú ý giữ cho thành phần và tỉ lệ của ion khoáng trong nước ao có độ mặn thấp tương đương với nước biển, như vậy sẽ giúp duy trì tốt các chức năng và hoạt động của tôm. 

Đối với những ao nuôi có độ mặn thấp, việc nuôi tôm thường phải gặp khá nhiều bất lợi do thiếu hụt khoáng chất. Môi trường nước trong ao này thường thiếu các khoáng chất Kali (K+) và Magie (Mg2+). Vì vậy, bà con cần lưu ý thực hiện những điều sau:

• Bổ sung Kali và Magie 2 – 3 lần trong thời gian nuôi thương phẩm từ 100 – 160 ngày.
• Duy trì tỉ lệ nồng độ Mg:Ca ở mức 3:1 để giúp tăng tỉ lệ sống cho tôm, tăng tốc độ tăng trưởng và nâng cao sản lượng.

Tóm lại, các tỉ lệ ion mà chúng tôi đề cập còn quan trọng hơn độ mặn của nước. Tôm thẻ chân trắng sống trong môi trường mà tỉ lệ ion của các khoáng chất này không phù hợp có thể bị giảm khả năng điều hòa áp suất thẩm thấu, không thể sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh. Cụ thể, bà con để ý duy trì các ion khoáng theo tỉ lệ sau (tỉ lệ khối lượng biểu thị bằng g/L hoặc mg/L):

• Tỉ lệ Na:K là 28:1
• Tỉ lệ Mg:Ca là 3,4:1
• Tỉ lệ Ca:K nên duy trì khoảng 1:1
• Tỉ lệ Mg:Ca:K phải xấp xỉ 3:1:1
• Tỉ lệ Cl:Na:Mg xấp xỉ 14:8:1

Tất cả các khoáng chất mà Biogency đã đề cập đều quan trọng đối với tôm nuôi, tuy nhiên bà con cần đặc biệt lưu ý về hai loại Canxi và Kali, cần duy trì tỉ lệ Na:K là 1:1 trong suốt quá trình nuôi, bằng cách thay đổi mức độ ion khoáng trong thức ăn hoặc trong nước. Nếu bà con nuôi tôm ở những vùng nước có độ mặn thấp và tỷ lệ Ca:K hoặc Na:K cao, việc bổ sung thêm Kali sẽ giúp làm giảm các tỉ lệ này xuống, nhờ đó tăng tốc độ tăng trưởng của tôm.

Tổng kết lại, khi những tỉ lệ ion này được duy trì, dù nước ao nuôi có độ mặn thấp vẫn sẽ thích hợp để nuôi tôm thẻ chân trắng. Chỉ cần giữ cho độ kiềm > 75mg/L và mức Canxi cao trên 30mg/L, đồng thời chú ý bổ sung Magie và Kali. Bà con lưu ý, nếu tổng độ kiềm nhỏ hơn 50mg/L thì tôm sẽ khó lột xác dù có bổ sung bao nhiêu ion khoáng đi chăng nữa.

Để biết được nồng độ tối thiểu mà các ion quan trọng cần có trong ao nuôi, bà con có thể tính bằng cách nhân hệ số của ion với độ mặn (ppt) của nước. Dưới đây là bảng  biểu thị một số hệ số ion khoáng để ước tính nồng độ ion tối thiểu cho ao nuôi có độ mặn thấp (trong bảng là ao nuôi có độ mặn 5‰).

Một số lưu ý khi bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp

Dưới đây là một số lưu ý quan trọng bà con nên lưu lại để có phương án bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp:

• Trong các ao nuôi độ mặn thấp, những khoáng chất thường bị thiếu nhất là Kali và Magie (có thể thay đổi tùy theo nguồn nước sử dụng và vị trí).
• Trên thực tế, không thể bổ sung áng chừng Kali, Magie. Cần dành thời gian theo dõi, nghiên cứu để tính ra được liều lượng chuẩn xác của các khoáng chất cần thiết cho ao nuôi tôm.
• Không tự ý bổ sung quá nhiều một loại khoáng chất nào đó, điều này có thể làm thay đổi tỉ lệ khoáng chất khác trong nước. Mất cân bằng tỉ lệ khoáng chất không chỉ ảnh hưởng tới sự tăng trưởng của tôm mà còn gây hại cho môi trường.
• Không có biểu đồ tiêu chuẩn về cách bổ sung khoáng chất cần thiết trong nước ao nuôi cho tất cả các vùng và mùa. Bà con nuôi tôm cần chuẩn bị kiến thức cơ bản để nắm được yêu cầu khoáng chất cần có trong nước, từ đó bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế.
• Hàm lượng ion của các loại khoáng trong nước của những ao thu được từ cùng một giếng khoan hay thuộc cùng một trang trại có thể không giống nhau. Vì vậy việc bổ sung các khoáng chất Na, Ca, K, Mg,… cần dựa theo chất lượng nước ở mỗi ao nhất định chứ không áp dụng chung cho toàn bộ trang trại nuôi.
• Cần tiến hành phân tích ion khoáng trong nước trước khi thả tôm vào ao, thường xuyên trong suốt quá trình nuôi và định kỳ hàng năm. Bà con nuôi tôm thẻ chân trắng ở những vùng có độ mặn thấp nên xét nghiệm nước giếng khoan để biết thành phần khoáng chất có trong nước giếng khoan. 

• Thành phần ion của ao nuôi tôm nước mặn cần phải tương tự như trong nước biển, tuy nhiên trên thực tế rất khó để duy trì nồng độ các khoáng chất, tỉ lệ ion khoáng chính xác trong các vùng nước có độ mặn thấp tương tự như vùng nước ven biển. Vì vậy khi thấy bất cứ khoáng chất nào thiếu hụt, có thể điều chỉnh ngay bằng cách bổ sung vào để thay đổi tỉ lệ thành phần các ion khoáng đó.

Tham khảo: Tầm quan trọng của việc bổ sung khoáng cho tôm

Với bài viết trên, Biogency đã phân tích và hướng dẫn hết sức chi tiết về cách tính toán cũng như cách bổ sung khoáng chất cho tôm ở ao có độ mặn thấp. Khi mới bắt đầu bước vào lĩnh vực nuôi tôm, bà con có thể sẽ thấy phức tạp và gặp nhiều khó khăn, đừng ngại liên hệ để nhận được sự tư vấn, hỗ trợ tận tình từ các chuyên gia hàng đầu của Biogency, Hotline: 0909 538 514!

Chịu trách nhiệm nội dung

Phó Giám Đốc - Đồng Thị Tú Anh